شمیم یاس

روایت امام محمدباقر علیه السلام می فرمایند.

ای جماعت شیعه با دشمنان ما با سوره انا انزلناه مباحثه کنید، هر آینه پیروز می شوید بخدا قسم این سوره بعد از رسول الله حجت و برهان قاطع خداوند تبارک و تعالی بر خلق است این سوره بزرگ و آقای دین و همان شب لیله القدر غایت و نهایت علم ما را به نمایش می گذارد. ای جماعت شیعه مباحثه کنید با دشمنان ما به سوره دخان یا همان انا انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین و بدانید آن سوره نیز آقا و سرپرست و ولی ای بعد از رسول خدا (ص) برایش معین و مقدر گردیده است. امیدوارم با این تحلیل مفصلی که از وقایع شب لیله القدر داشتیم شما عشایر که بحمد الله در ایمان و رضایت به قضاء و قدر که از نشانه های ایمان قلمداد گردیده است گوی سبقت را ربوده اید. بتوانید با تضرع و زاری و دعا درگاه خداوند منان با دلهای پاک و مخلصتان حداکثر بهره وری از این شب های مبارک داشته باشید. چنان که در این شب نباید از، ولی و صاحب الامر این شب؛ یعنی امام زمان غافل بود؛ بلکه باید با صدقه دادن برای سلامتی ایشان و دعای اللهم کن لولیک که در اعمال شب بیست و سوم وارد شده حداکثر عنایت و توجه امام زمان را بخود جلب کرد. تا بهترین مقدرات و سرنوشتها را در سال جاری برای مان امضا کنند.

دین مبین اسلام که برنامه سعادت دنیا و آخرت انسانها را به همراه دارد، انسان را دارای فطرتی پاک و حق‌گرا (حنیف) و الهی (فطرت الله التی فطر الناس علیها) می‌داند و در جهت ترغیب انسان به پاک نگاهداشتن ضمیر و فطرت (با عنایت به اینکه دوران جوانی نقش اساسی در این امر دارد)، نگاه ویژه‌ای به دوران جوانی دارد. بطور مثال عبادت اگرچه برای تمامی انسانها امری شایسته و مقبول حضرت حق است ولی برای جوانان (عبادت در جوانی) امری فوق‌العاده محسوب می‌گردد. این نکته در فرمایشات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سایر معصومین علیهم السلام موج می‌زند که برای نمونه به مواردی اشاره می‌گردد:
الف) رسول اکرم (ص) : خداوند به وجود جوانان اهل عبادت، بر فرشتگان افتخار و مباهات می‌کند و می‌فرماید بنده مرا ببینید که بخاطر من چگونه از لذتهای جسمانی خویش گذشته است.
میزان الحکمه – ج 1 – ص 9
ب) رسول اکرم (ص) : برتری فردی که در جوانی خدا را عبادت کند بر پیری که پس از پیر شدن بعبادت می‌پردازد، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به سایر مردم است. ] الحیاة ج 5 ص 9[
شاید این شعر معروف فارسی از حدیث بالا گرفته شده باشد که:
پاک بودن در جوانی شیوه پیغمبر است ورنه هر گبری به پیری می‌شود پرهیزگار
در اینکه ایام جوانی مناسب‌ترین ایام و طلایی‌ترین فرصت برای برنامه‌ریزی انسان و تضمین سعادت و فلاح او می‌باشد مواردی بصورت مستقیم و غیرمستقیم از فرمایشات اهلبیت علیهم السلام آورده شد. حسن ختام این موضوع، فرمایشی است از امام صادق علیه السلام که در قالب یک توصیه مطرح گردیده است:
جوانان رادریاب! زیرا ایشان زودتر از دیگران به کارهای خیر رو می‌آورند ]وافی جلد 1 ص 210[

اقسام روزه داران نسبت به افطار و سحري و روزه داران از جهت نيتهاي افطار و سحر هم به چند صنف تقسيم مي‌گردند. بعضي افطار و سحري را مي‌خورند بدون نيت غير از آنچه ديگران طبعا براي دفع گرسنگي يا لذت مأكولي از آن قصد دارند؛ و بعضي قصد مي‌كند كه چون عندالله مستحب است و كمكي براي نيروي عبادت است؛ و بعضي از افطار و سحري قصدشان فقط اين است كه آن دو در نزد آقا و مولاشان مطلوب و كمكي بر عبادت اوست و معذلك آداب مطلوبه آن را، از ذكر و كيفيات، مراعات مي‌كنند و آنچه استحباب آن رسيده است از قرائت قرآن و دعاهاي مأثوره و «حمد» قبل از شروع به غذا و در اثناء غذا و بعد از فراغت از غذا مي‌خوانند و مهمترين چيزي كه بعد از «بسم الله الرحمن الرحيم» در افطار و سحر قبل از شروع بايد خوانده شود، سوره قدر است؛ (يعني «إنا انزلناه في ليلة القدر…») و آنچه قبل از افطار خوانده شود دعائي است كه در «اقبال» سيد بن طاوس به اسناد او تا مفضل بن عمر (رحمه الله) از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه فرمود: رسول خدا (صلي الله عليه و آله) به امير مؤمنان (عليه السلام) فرمود: «يا ابالحسن، اين ماه رمضان است كه پيش آمده است قبل از افطارت اين دعا را قرار بده؛ زيرا از جبرئيل (عليه السلام) بر من نزول كرده و گفت: يا محمد، هر كس در ماه رمضان پيش از اينكه افطار كند اين دعا را بخواند خداوند دعاي او را مستجاب فرمايد و روزه و نماز او را از او قبول فرمايد و ده دعاي او را به اجابت رساند و گناه او را بيامرزد و غم او را بر طرف فرمايد و اندوه او را زايل گرداند و حوائج او را برآورد و خواهشهاي او را بپذيرد و عمل او را با اعمال پيغمبران و صديقان بالا ببرد و روز قيامت كه به عرصه محشر آيد صورت او نوراني‌تر از ماه شب‌ بدر باشد. گفتم: اي جبرئيل آن دعا كدام است؟ گفت: «اللهم رب النور العظيم…» كه هر كه خواهد به كتاب «اقبال» مراجعه نمايد. سپس بداند كه بنابر بر آنچه از اخبار مستفاد مي‌شود غيبت و دروغ و نگاه پس از نگاه به نامحرم و دشنام و ظلم، كم و زياد آنها مفطر است و روزه را باطل مي‌‌سازد و روزه فقط امساك از خوردني و آشاميدني نيست و چون روزه دار شوي بايد گوشت و چشمت و زبانت و فرجت نيز روزه باشد و دست و پاي خود را محفوظ بداري و بسيار ساكت باشي مگر آنكه گفتارت خير باشد و با خدمتگزار خود مدارا كن و چون روزه گرفتي گوشت و چشمت را از حرام و قبيح باز دار و خودنمائي و آزار خادم را رها كني و به وقار روزه موقر شو و روز روزه‌ داري خود را مانند روز معمولي خود قرار مده و فرموده رسول (صلي الله عليه و آله) است كه آسانترين چيزي كه خدا بر روزه دار واجب ساخته است نخوردن و نياشاميدن است و فتواي فقها براي صحت روزه بعضي از اين اشخاص اگر بخواهي معناي صحت را بداني آن است كه قضاي روزه را ساقط مي‌كند ولي آنچه از اخبار مستفاد مي‌شود چنين روزه‌هائي موجب قبول نخواهد بود. و خلاصه آنكه، روزه صحيح كاملي كه خداوند تعالي تشريع فرموده است حكم آن تكميل نفس روزه دار است و لا محاله بايد تمام جوارح را از گناه نگاه داشت و اگر روزه دار علاوه بر آن دل را هم از ياد غير از خدا حفظ كند و از ما سواي خدا روزه بگيرد روزه او كاملتر است و اگر آدمي حقيقت روزه را بداند و درجات و حكمت تشريع آن را بشناسد به ناچار از هر نافرماني و ارتكاب حرامي اجتناب و دوري خواهد نمود تا لا محاله روزه‌ اش پذيرفته شود و الا او را مواخذه است و مسئول از روزه جوارح خود خواهد بود. و معني ساقط شدن قضاي روزه اين نيست كه اين امر در روز قيامت سودي براي او داشته باشد و او مؤاخذه نشود. رحمت بيكران خدا در ماه رمضان در فضيلت ماه رمضان و بسط رحمت خدا در اين ماه امور عظيمه سودمندي در اخبار وارد شده است ولي براي كسي كه دل بدهد و گوش فرا دارد و حاضر براي استفاده باشد. «لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ» از جمله آن اخبار: 1ـ «در هر شب ماه رمضان خدا را در موقع افطار هفتاد هزار هزار آزاد كرده از آتش است كه همگي مستوجب آتش بوده‌اند و چون آخرين شب رمضان شود در آن شب، معادل آنچه در تمام ماه آزاد شده‌اند، آزاد خواهد فرمود». 2ـ در روايت ديگر: «چون نخستين شب ماه رمضان فرا رسد خداوند هر كس را بخواهد مي‌آمرزد و در شب بعد از آن، آنها را دو برابر فرمايد و در شب بعد، دو برابر شبهاي پيش «آزاد» مي‌فرمايد تا آخرين شب ماه رمضان به قدر دو برابر آنچه در هر شب آزاد فرموده است، آزاد خواهد فرمود». 3ـ و از جمله سيد ـ قدس الله نفسه الزكيه ـ در «اقبال» از كتاب «بشارة المصطفي لشيعة المرتضي» به اسناد خود تا حسن بن علي بن فضال از رضا (عليه السلام) از پدرانش از امير مؤمنان (عليه السلام) روايت كرده است كه فرمود: رسول خدا (صلي الله عليه و آله) روزي براي ما، خطبه نمود و فرمود: «اي مردم! ماه خدا به سوي شما پيش آمد با بركت و رحمت و مغفرت به شما اقبال نموده؛ آن ماهي است كه نزد خدا افضل از ساير ماهها است؛

۱. کسب معرفت درست از امام زمان علیه‌السّلام: امام شناسی از بنیادهای اعتقادی شیعه است و بنابر آن، شیعیان در هر عصری باید امام معصوم علیه‌السّلام را بشناسند و از او معرفتی درست و استوار به دست آورند.
در روایاتی از پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز بدین وظیفه اشارت رفته است؛ همانند روایتی که می‌فرماید: «هر کس بمیرد به حالی که امام زمان خویش را نمی‌شناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.» [1] وظیفه شناخت امام علیه‌السّلام در عصر غیبت به صورتی اکیدتر خود می‌نماید؛ زیرا بنابر روایات، در این روزگار زمینه شبهات و انحرافات بیش تر است و شیعیان به آزمون‌های دشوار گرفتار می‌آیند و بسیاری از آنان می‌لغزند و از راه به در می‌روند. از این رو امامان معصوم علیه‌السّلام پیروان خویش را سفارش کرده‌اند که در عصر غیبت به خدا پناه آورند و از او بخواهند تا با شناخت ژرف و استوار از امام، ایمن مانند و از لغزش در دین مصونیت یابند. [2] [3] [4]

۲. انتظار فرج و دعا برای ظهور.

← رعایت ادب در نام بردن امام زمان
۳. رعایت ادب در نام بردن امام زمان علیه‌السّلام: در عصر غیبت نباید نام مبارک امام زمان علیه‌السّلام را بر زبان آورد؛ بلکه باید از او با القاب خجسته اش یاد کرد؛ همانند حجت ، قائم ، مهدی و صاحب الامر علیه‌السّلام . روایات و آرای علما در این باره بسیارند. بنابر برخی از آنها به هیچ روی نباید نام آن حضرت- یعنی م، ح، م، د- را بر زبان آورد. برخی علما بر آن‌اند که این کار مکروه است نه حرام و برخی دیگر، حرمت را ویژه عصر غیبت صغری می‌دانند. در هر صورت احتیاط در آن است که نام مبارک آن حضرت را در اجتماعات نبرند. [5] [6] ۴. محبت به حضرت مهدی علیه‌السّلام . ۵. اظهار شوق برای دیدار امام علیه‌السّلام و دعا برای آن و اندوهگین بودن برای فراق آن حضرت. ۶. تبلیغ فضائل و مناقب امام علیه‌السّلام . ۷. دعا و صدقه برای سلامتی امام علیه‌السّلام . ۸. انجام اعمال و عبادات مستحبی به نیابت از امام علیه‌السّلام . ۹. تسلیم بودن و بی تابی نکردن برای ظهور. ۱۰. تعیین نکردن وقت ظهور و تکذیب کسانی که وقتی برای آن معین می‌کنند. ۱۱. پیوسته به یاد امام علیه‌السّلام بودن و دل شکستگی هنگام یاد آن حضرت علیه‌السّلام ۱۲. خوشحال کردن مؤمنین و یاری رساندن به آنان. ۱۳. احترام به نزدیکان و منسوبین به امام علیه‌السّلام ۱۴. بزرگداشت اماکن منسوب به امام علیه‌السّلام . ۱۵. عرضه حاجات به امام علیه‌السّلام ۱۶. مقدم داشتن خواسته‌های امام علیه‌السّلام بر خواسته‌های خویش. ۱۷. توسل و طلب شفاعت . ۱۸. دعوت مردم به آن حضرت علیه‌السّلام.

← برخاستن هنگام شنیدن نام امام
۱۹. برخاستن هنگام شنیدن نام امام علیه‌السّلام: در روایات است که در مجلسی، نزد امام رضا علیه‌السّلام از آن حضرت نام برده شد. امام رضا علیه‌السّلام برخاست و دست بر سر نهاد و فرمود: «اللهم عجل فرجه و سهل مخرجه.» [7]
۲۰. درخواست صبر از خداوند در زمان غیبت .

1. ↑ الاصول من الکافی، ج۱، ص۳۷۷.
2. ↑ الاصول من الکافی، ج۱، ص۳۳۶.
3. ↑ الاصول من الکافی، ج۱، ص۳۳۷.
4. ↑ امامت و مهدویت، ج۲، ص۲۵۹- ۱۹۱.
5. ↑ مکیال المکارم، ج۲، ص۱۱۰.
6. ↑ منتخب الاثر، ص۵۰۲.
7. ↑ منتخب الاثر، ص۵۰۶.

این وظیفه ویژه عصر غیبت نیست. مؤمنین همواره باید به وظایف دینی خویش وفا کنند و تکالیف خود را ارج نهند؛ اما در عصر غیبت ، ناگزیر، می‌باید در فهم احکام دینی به فقهای شیعه رجوع کنند. در توقیع مبارک حضرت مهدی علیه‌السّلام آمده است که شیعیان باید برای حوادثی که پیش رو دارند، به راویان حدیث اهل بیت علیه‌السّلام رجوع کنند.
امام زمان علیه‌السّلام در این روایت به صراحت فرموده است: «آنان حجت من بر شمایند و من، حجت خدا بر آنانم.» [۱] فقهای عادل در عصر غیبت از سوی امام علیه‌السّلام دارای نیابت عام‌اند.
آنان جز تبیین احکام دینی، وظیفه قضاوت و تاسیس حکومت دینی را نیز بر عهده دارند. وظیفه تاسیس حکومت بر فقها در این عصر واجب کفایی است. اگر فقیهی در تاسیس حکومت توفیق یابد، پیروی از او بر فقهای دیگر واجب است. در صورتی که تاسیس حکومت اسلامی نیازمند حرکت و قیام همگانی است، قیام بر همه واجب است. چنانچه فقها در تشکیل حکومت توفیق نیابند، این ولایت برای آنان ثابت است. [۲] بدین سان، شیعیان می‌باید در فراهم آوردن زمینه‌های حکومت اسلامی ، فقها را یاری رسانند.

← دلایل معتقدین به سکوت و سکون در عصر غیبت
گروهی از شیعیان با الهام از ظاهر برخی روایات بر آن‌اند که وظیفه آنان در عصر غیبت سکون و سکوت است و هیچ گونه قیام اصلاحی و تاسیس حکومت روا نیست. اینان به دو دسته از روایات تمسک می‌جویند: ۱. روایاتی که بنابر آنها، گسترش ظلم و فساد در زمین ، مقدمه ظهور است؛ ۲. روایاتی که قیام شیعیان در عصر غیبت را محکوم به شکست می‌دانند. [۳]

←← پاسخ
مراد روایاتی که گسترش ظلم و فساد را از مقدمات ظهور می‌شمارند، این است که نظام حاکم بر جامعه انسانی و دوری از تعالیم و رهبران الهی به گونه‌ای تکوینی انسان را به سوی ظلم و فساد می‌کشاند و بدین روی، این شرط همانند دیگر شرایط ظهور نیست که باید برای فراهم آوردن آنها کوشید. در مقابل این شرط ، وجود انسان‌های پاک و شایسته و آمادگی جهانی برای عدالت ، از شرایط مهم ظهور است و باید برای تحقق این شرطها کوشید. مقصود روایات دسته دوم که هر گونه قیام محکوم به شکست است، آن دسته از قیام‌ها است که مردم را به سوی خود بخواند و نام قیام حضرت مهدی علیه‌السّلام برخود نهد. پاره‌ای روایات نظر به گروهی از اصحاب امامان علیه‌السّلام دارند که خواستار قیام بودند با اینکه شرایط لازم فراهم نبود و از این روی، امامان علیه‌السّلام آنان را از قیام نهی می‌کردند و به سکون و تقیه فرمان می‌دادند. [۴] [۵] [۶] در این میان، می‌توان برخی روایات را بازیافت که شیعیان را به قیام‌هایی پیش از ظهور بشارت می‌دهند؛ قیام‌هایی که زمینه ساز حکومت جهانی آن حضرت‌اند. بدین سان نمی‌توان هر قیامی را پیش از ظهور محکوم به شکست دانست. وانگهی، روایات معتبری در باب قیام و مبارزه با فساد و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و سیره امامان علیه‌السّلام نقل شده‌اند که با این دسته از روایات ناسازگارند.

۱. ↑ الاحتجاج، طبرسی، ج۲- ۱، ص۲۸۳.
۲. ↑ کتاب البیع، امام خمینی، ج۲، ص۴۶۶.
۳. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۴۱- ۳۵.
۴. ↑ چشم به راه مهدی، ص۱۴۶- ۱۰۹.
۵. ↑ صحیفه نور، ج۲۰، ص۱۹۶.
۶. ↑ صحیفه نور، ج۲۰، ص۱۹۷.