شمیم یاس

اقسام روزه داران نسبت به افطار و سحري و روزه داران از جهت نيتهاي افطار و سحر هم به چند صنف تقسيم مي‌گردند. بعضي افطار و سحري را مي‌خورند بدون نيت غير از آنچه ديگران طبعا براي دفع گرسنگي يا لذت مأكولي از آن قصد دارند؛ و بعضي قصد مي‌كند كه چون عندالله مستحب است و كمكي براي نيروي عبادت است؛ و بعضي از افطار و سحري قصدشان فقط اين است كه آن دو در نزد آقا و مولاشان مطلوب و كمكي بر عبادت اوست و معذلك آداب مطلوبه آن را، از ذكر و كيفيات، مراعات مي‌كنند و آنچه استحباب آن رسيده است از قرائت قرآن و دعاهاي مأثوره و «حمد» قبل از شروع به غذا و در اثناء غذا و بعد از فراغت از غذا مي‌خوانند و مهمترين چيزي كه بعد از «بسم الله الرحمن الرحيم» در افطار و سحر قبل از شروع بايد خوانده شود، سوره قدر است؛ (يعني «إنا انزلناه في ليلة القدر…») و آنچه قبل از افطار خوانده شود دعائي است كه در «اقبال» سيد بن طاوس به اسناد او تا مفضل بن عمر (رحمه الله) از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه فرمود: رسول خدا (صلي الله عليه و آله) به امير مؤمنان (عليه السلام) فرمود: «يا ابالحسن، اين ماه رمضان است كه پيش آمده است قبل از افطارت اين دعا را قرار بده؛ زيرا از جبرئيل (عليه السلام) بر من نزول كرده و گفت: يا محمد، هر كس در ماه رمضان پيش از اينكه افطار كند اين دعا را بخواند خداوند دعاي او را مستجاب فرمايد و روزه و نماز او را از او قبول فرمايد و ده دعاي او را به اجابت رساند و گناه او را بيامرزد و غم او را بر طرف فرمايد و اندوه او را زايل گرداند و حوائج او را برآورد و خواهشهاي او را بپذيرد و عمل او را با اعمال پيغمبران و صديقان بالا ببرد و روز قيامت كه به عرصه محشر آيد صورت او نوراني‌تر از ماه شب‌ بدر باشد. گفتم: اي جبرئيل آن دعا كدام است؟ گفت: «اللهم رب النور العظيم…» كه هر كه خواهد به كتاب «اقبال» مراجعه نمايد. سپس بداند كه بنابر بر آنچه از اخبار مستفاد مي‌شود غيبت و دروغ و نگاه پس از نگاه به نامحرم و دشنام و ظلم، كم و زياد آنها مفطر است و روزه را باطل مي‌‌سازد و روزه فقط امساك از خوردني و آشاميدني نيست و چون روزه دار شوي بايد گوشت و چشمت و زبانت و فرجت نيز روزه باشد و دست و پاي خود را محفوظ بداري و بسيار ساكت باشي مگر آنكه گفتارت خير باشد و با خدمتگزار خود مدارا كن و چون روزه گرفتي گوشت و چشمت را از حرام و قبيح باز دار و خودنمائي و آزار خادم را رها كني و به وقار روزه موقر شو و روز روزه‌ داري خود را مانند روز معمولي خود قرار مده و فرموده رسول (صلي الله عليه و آله) است كه آسانترين چيزي كه خدا بر روزه دار واجب ساخته است نخوردن و نياشاميدن است و فتواي فقها براي صحت روزه بعضي از اين اشخاص اگر بخواهي معناي صحت را بداني آن است كه قضاي روزه را ساقط مي‌كند ولي آنچه از اخبار مستفاد مي‌شود چنين روزه‌هائي موجب قبول نخواهد بود. و خلاصه آنكه، روزه صحيح كاملي كه خداوند تعالي تشريع فرموده است حكم آن تكميل نفس روزه دار است و لا محاله بايد تمام جوارح را از گناه نگاه داشت و اگر روزه دار علاوه بر آن دل را هم از ياد غير از خدا حفظ كند و از ما سواي خدا روزه بگيرد روزه او كاملتر است و اگر آدمي حقيقت روزه را بداند و درجات و حكمت تشريع آن را بشناسد به ناچار از هر نافرماني و ارتكاب حرامي اجتناب و دوري خواهد نمود تا لا محاله روزه‌ اش پذيرفته شود و الا او را مواخذه است و مسئول از روزه جوارح خود خواهد بود. و معني ساقط شدن قضاي روزه اين نيست كه اين امر در روز قيامت سودي براي او داشته باشد و او مؤاخذه نشود. رحمت بيكران خدا در ماه رمضان در فضيلت ماه رمضان و بسط رحمت خدا در اين ماه امور عظيمه سودمندي در اخبار وارد شده است ولي براي كسي كه دل بدهد و گوش فرا دارد و حاضر براي استفاده باشد. «لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ» از جمله آن اخبار: 1ـ «در هر شب ماه رمضان خدا را در موقع افطار هفتاد هزار هزار آزاد كرده از آتش است كه همگي مستوجب آتش بوده‌اند و چون آخرين شب رمضان شود در آن شب، معادل آنچه در تمام ماه آزاد شده‌اند، آزاد خواهد فرمود». 2ـ در روايت ديگر: «چون نخستين شب ماه رمضان فرا رسد خداوند هر كس را بخواهد مي‌آمرزد و در شب بعد از آن، آنها را دو برابر فرمايد و در شب بعد، دو برابر شبهاي پيش «آزاد» مي‌فرمايد تا آخرين شب ماه رمضان به قدر دو برابر آنچه در هر شب آزاد فرموده است، آزاد خواهد فرمود». 3ـ و از جمله سيد ـ قدس الله نفسه الزكيه ـ در «اقبال» از كتاب «بشارة المصطفي لشيعة المرتضي» به اسناد خود تا حسن بن علي بن فضال از رضا (عليه السلام) از پدرانش از امير مؤمنان (عليه السلام) روايت كرده است كه فرمود: رسول خدا (صلي الله عليه و آله) روزي براي ما، خطبه نمود و فرمود: «اي مردم! ماه خدا به سوي شما پيش آمد با بركت و رحمت و مغفرت به شما اقبال نموده؛ آن ماهي است كه نزد خدا افضل از ساير ماهها است؛